contato
créditos

buscar esse táxon em outros sistemas Cephalotrigona capitata (Smith, 1854)
Common Names: "abelha-papaterra", "mombucão", "currunchos", "Guare Negra", "mombuca", "eiruzú", "negrito", "eirusú", "eirusú-grande", "mumbuca", "bombuca", "jiu-butu"

Trigona capitata Smith, F. (1854). Catalogue of hymenopterous insects in the collection of the British Museum, Part 2. Apidae. London: British Museum 199-465 pp. [409] .
Type data: holotype BMNH 17B 1079 <F> worker (Schwarz, 1948: 449 mentioned one type specimen in BMNH).
Type locality: Brazil.

Trigona capitata virgilii Friese, H. (1901). Neue arten der Bienengattung Trigona Jur. (Hym.). Z. Syst. Hymenopterol. Dipterol. 1: 265-271 [268] (junior subjective synonym) .
Type data: holotype whereabouts unknown <F> worker.
Type locality: Blumenau, Santa Catarina, Brasil, Oct. 1898, G. Virgil leg..

Taxonomic Decision for Synonymy

Schwarz, H. F. (1940). Additional species and records of stingless bees (Meliponidae) from British Guiana. Am. Mus. Novit. 1078: 1-12 [12]
Schwarz, H. F. (1948). Stingless bees (Meliponidae) of the Western Hemisphere. Bull. Am. Mus. Nat. Hist. 90: xvii+546 [446]

Remarks

There is no modern revision for the genus and, as presented here, Cephalotrigona capitata (Smith) likely corresponds to a species complex, with more than one species. Therefore, the geographic distribution provided here cannot be used as basis for granting permission to colony translocation.

Distribution

Neotropical Region: Argentina (Misiones), Bolivia (Cochabamba, El Beni, La Paz), Brazil (Amapá [Macapá], Bahia [Igrapiúna], Ceará [Baturité, Guaramiranga], Espírito Santo, Mato Grosso [Chapada Dos Guimarães, Gaúcha Do Norte, Juína, Sinop], Minas Gerais [Araguari, Uberlândia], Paraná [Paranaguá], Pará [Anajás, Belém, Conceição Do Araguaia, Santarém, Óbidos], Santa Catarina [Blumenau, Seara], São Paulo [Bauru, Cajuru, Jundiaí, Ribeirão Preto, Rio Claro, Salesópolis, São Paulo]), Colombia (Cundinamarca, Meta), French Guiana (Kourou), Guyana (Cuyuni-Mazaruni, Mahaica-Berbice, Potaro-Siparuni, Upper Demerara-Berbice), Paraguay (Alto Paraguay, Alto Paraná), Peru (Junín, Loreto), Suriname (Marowijne, Para), Trinidad and Tobago, Venezuela (Bolívar)

References

Abdalla, F. C. (2002). Glândula de Dufour pp. 127-149 in Cruz-Landim, C. & Abdalla, F. C. (ed.) Glândulas exócrinas das abelhas. Ribeirão Preto: FUNPEC xi+181 pp. [135] (Dufour gland, worker ovarian development, trophic eggs)
Almeida, R.P.S., Arruda, F.V., Silva, D.P., & Coelho, B.W.T. (2019). Bees (Hymenoptera, Apoidea) in an Ecotonal Cerrado-Amazon Region in Brazil. Sociobiology 66 (3): 457-466 [460] (Distribution record)
Araújo, E. D., Costa, M., Chaud-Netto, J. & Fowler, H. G. (2004). Body size and flight distance in stingless bees (Hymenoptera: Meliponini): inference of flight range and possible ecological implications. Braz. Journ. Biol. 64 (3B): 563-568 [564, 565, 567] (as Cephalotrigona capitata capitata, partim [except citation of Roubik & Aluja], flight distance, body size)
Baumgartner, D. L. & Roubik, D. W. (1989). Ecology of Necrophilous and Filth-Gathering Stingless Bees (Apidae: Meliponinae) of Peru. J. Kansas Entomol. Soc. 62 (1): 11-22 [14, 17, 18, 19, 20] (as Cephalotrigona capitata capitata and Trigona (Cephalotrigona) capitata, non-floral baits, phenology, altitudinal range, synanthropy, foraging behavior, carrion collecting, daily activity, competition)
Bego, L. R., Zucchi, R. & Mateus, S. (1991). Notas sobre a estratégia alimentar (cleptobiose) de Lestrimelitta limao Smith (Hymenoptera, Apidae, Meliponinae). Naturalia (São Paulo) 16: 119-127 [122] (as Cephalotrigona capitata capitata, list, geographic record)
Bertoni, A. W. (1911). Contribución á la biologia de las avispas y abejas del Paraguay (Hymenoptera). An. Mus. Nac. Buenos Aires 22: 97-146 [143] (as Trigona capitata, Trigona mombuca, folk names: "Eirusú", "Eirusú grande", nest characteristics, honey, nesting site: large trunks, aggressive behavior)
Biesmeijer, J. C. & Slaa, E. J. (2004). Information flow and organization of stingless bee foraging. Apidologie 35: 143-157 [148] (? uncertain identity, non-aggressive foraging behavior, citation)
Biesmeijer, K. (1999). Traits of stingless bees: 5 nests entrances. Pegone summer: 9-11 [9] (nest entrance)
Bischoff, H. (1927). Biologie der Hymenopteren; eine Naturgeschichte der Hautflüger. Berlin: Verlag von Julius Springer vii+598 pp. [290] (as Melipona capitata [*from Schwarz, 1948: 447])
Cabrera Becerra, G. & Nates-Parra, G. (1999). Uso de las abejas por comunidades indígenas: los Nukak y las abejas sin aguijón pp. 59-70 in Nates-Parra, G. (ed.) Programa, Resúmenes y Memorias III Reunión de la IUSSI Bolivariana. Santafé de Bogotá: Universidad Nacional de Colombia 122 pp. [63, 64, 66] (as Cephalotrigona capitata capitata, partim: South America, ethnobiology, folk names: "jiu butu", "curruncho", "guare negra", body size, nesting sites: tree cavities, geographic range, honey, defense behavior [?])
Camargo, J. M. F. (1974). Notas sobre a morfologia de Plebeia (Schwarziana) quadripunctata quadripunctata (Hym., Apidae). Stud. Entomol. 17 (1-4): 433-470 [452] (as Trigona capitata, nesting site: tree hollow, citation)
Camargo, J. M. F., Moure, J. S. & Roubik, D. W. (1988). Melipona yucatanica new species (Hymenoptera: Apidae: Meliponinae); stingless bee dispersal across the Caribbean arc and post-Eocene vicariance. Pan-Pac. Entomol. 64 (2): 147-157 [156] (partim: South America, geographic range)
Camargo, J. M. F. & Pedro, S. R. M. (2003). Sobre as relações filogenéticas de Trichotrigona Camargo & Moure (Hymenoptera, Apidae, Meliponini) pp. 109-122 in Melo, G. A. R. & Alves-dos-Santos, I. (ed.) Apoidea Neotropica: Homenagem aos 90 anos de Jesus Santiago Moure. Criciúma: Editora UNESC 320 pp. [110, 111, 119, 120, 121] (taxonomic characters, morphology, nests, phylogeny)
Campos, L. A. O. & Costa, M. A. (1989). Determinação do sexo em abelhas XXVIII. Determinação das castas em Schwarziana quadripunctata (Hymenoptera, Apidae). Rev. Bras. Biol. (Rio de Janeiro) 49 (4): 999-1001 [1000] (royal cell, queen size, citation)
Carvalho, A. M. C. & Bego, L. R. (1996). Studies on Apoidea fauna of cerrado vegetation at the Panga Ecological Reserve, Uberlândia, MG, Brazil. Rev. Bras. Entomol. 40 (2): 147-156 [149] (as Cephalotrigona capitata capitata, geographic record, relative abundance, flower records [?])
Carvalho, C. A. L., Souza, B. A., Sodré, G. S., Marchini, L. C. & Alves, R. M. O. (2005). Mel de abelhas sem ferrão: contribuição para a caracterização físico-química. Cruz das Almas: Universidade Federal da Bahia / SEAGRI-BA viii+32 pp. [6, 8, 10, 11, 14, 18-21] (honey characteristics, physicochemical properties, relative humidity, pH)
Cavalcante, V. M., Oliveira, V. T. P. & Cruz-Landim, C. (2000). Comparative study of wax glands in four Meliponini bees (Hymenoptera, Apidae) producing different quantities of wax. Iheringia, Sér. Zool. 89: 193-198 [194, 195, 196, 197] (morphology, wax glands, wax production, figures)
Chavarria, G. & Carpenter, J. M. (1994). "Total evidence" and the evolution of highly social bees. Cladistics 10: 229-258 [244, 245, 248, 249] (? uncertain identity, as Trigona capitata, morphological characters, cladistics, phylogeny)
Cockerell, T. D. A (1905). Notes on some bees in the British Museum. Trans. Am. Entomol. Soc. 31: 309-364 [323] (as Trigona capitata, key)
Cockerell, T. D. A (1923). Some bees from British Guiana. Ann. Mag. Nat. Hist. 11(9): 442-459 [451] (as Trigona capitata, partim [except Panama and Costa Rica] and T. capitata virgili [sic], geographic record, taxonomic notes)
Costa Cruz, C. (1962). Anatomia e histologia comparadas das glândulas mandibulares dos Meliponídeos. Arquivos do Museu Nacional 52: 79-84 [79] (as Trigona capitata, mandibular gland secretion, communication, citation)
Crane, E. (1999). The world history of beekeeping and honey hunting. New York: Routledge xxii+682 pp. [289] (as Trigona (Cephalotrigona) capitata, partim: Brazil, list, beekeeping, citation)
Cruz, C. C. (1963). Evolución de algunos caracteres del género Apis. In: Apicultura, Madrid [volumes 129, 130, 131?] pp. 1-15 [4] (as Trigona (Cephalotrigona) capitata, communication, scent trail, citation)
Cruz Landim, C. (1967). Estudo comparativo de algumas glândulas das abelhas (Hymenoptera, Apoidea) e respectivas implicações evolutivas. Arquivos de Zoologia 15 (3): 177-290 [194, 217, 218, 266, 267] (as Trigona (Cephalotrigona) capitata, geographic record, morphology, mandibular gland, figure, phylogeny)
Cunha, R. A. (1973). Taxonomia numérica de alguns Meliponinae (Hymenoptera- Apidae). Ciência Biológica (Portugal) 1: 25-42 [28 (reprint page 4)] (as Trigona (Cephalotrigona) capitata, unnumbered pages: figures 2-7, phenetic analysis, phenograms)
Cunha, R. A. (1991). Revisão da taxonomia de alguns Meliponinae por métodos fenéticos (Hym., Apidae). Naturalia (São Paulo) 16: 33-53 [37, 43, 44, 46, 47, 48, 50] (as Trigona (Cephalotrigona) capitata, OTU 53, phenetic analysis, phenograms)
Dalla Torre C. G. de (1896). Catalogus Hymenopterorum; Hucusque Descriptorum Systematicus et Synonymicus. Leipzig: Engelmann Vol. 10 viii+1–643 pp. [576] (as Melipona capitata, list)
Darchen, R. (1969). La biologie des Trigones et des Mélipones (Hyménoptéres Apidae) a la lumbre des travaux récents. Annee Biol. 8 (7-8): 455-490 [484] (as Trigona capitata, honey, citation)
Darchen, R. & Louis, J. (1961). Les mélipones et leur élevage Melipona - Trigona - Lestremelitta [sic]. Annales de L’Abeille 4 (I): 5-39 [27, 37, 38] (as Trigona capitata, communication, honey, citation)
Diniz-Filho, J. A. F., Araújo, E. D. & Pignata, M. I. B. (1995). Evolution of size and shape in stingless bee workers (Apidae, Meliponinae): patterns of phylogenetic autocorrelation. Comun. Mus. Ciênc. Tecnol., PUCRS, Sér. Zool. 8: 61-71 [63, 64, 65] (phylogenetic linkages, phylogeny, citation)
Drory, E. (1874). Arbeit über Meliponen. Bienen Zeitg. 30: 281-286 [281, 282] (? uncertain identity, as Melipona bilineata and "Mumbuca" [*from Schwarz, 1948: 446])
Ducke, A. (1901). Beobachtungen über Blütenbesuch, Erscheinungszeit etc. der bei Pará vorkommenden Bienen. Z. Syst. Hymenopterol. Dipterol. 1: 49-67 [49, 64] (as Melipona capitata, flower records: Waltheria viscosissima (Tiliaceae), Stylosanthes (Papilionaceae), geographic records)
Ducke, A. (1902). Beobachtungen über Blütenbesuch, Erscheinungszeit etc. der bei Pará vorkommenden Bienen. Allg. Z. Entomol. 7 (20): 417-422 [419] (as Melipona (Trigona) capitata, geographic record)
Ducke, A. (1902). Beobachtungen über blütenbesuch, erscheinungszeit etc. der bei Pará vorkommenden bienen. II. Allg. Z. Entomol. 7 (17): 321-326 [325] (as Melipona (Trigona) capitata, flower record: Dichromena ciliata (Cyperaceae))
Ducke, A. (1902). Die stachellosen Bienen (Melipona Ill.) von Pará, nach dem Materiale der Sammlung des Museu Goeldi beschrieben. Zool. Jahrb. Abt. Syst. Geogr. Biol. Tiere 17: 285-328 [289, 299-300] (as Melipona (Trigona) capitata, key, redescription, diagnosis, male, geographic records, flower records: Waltheria viscosissima (Sterculiaceae), Stylosanthes angustifolia (Papilionaceae), figure)
Ducke, A. (1908). Contribution à la connaissance de la faune Hyménoptérologique du Nord-Est du Brésil. Revue d' Entomologie 27 (6): 57-87 [80] (as Trigona capitata, geographic record, geographic range, altitudinal record)
Ducke, A. (1910). Zur Synonymie der neotropischen Apidae. (Hym.). Dtsch. Entomol. Z. 6 (4): 362-369 [367] (as Trigona capitata, taxonomic note)
Ducke, A. (1910). Explorações botânicas e entomológicas no Estado do Ceará. Rev. Trim. Inst. Ceará 24: 3-61 [52] (as Trigona capitata, geographic records, geographic range, habitat)
Ducke, A. (1916). Enumeração dos Hymenopteros colligidos pela Comissão e Revisão das espécies de abelhas do Brasil. Comm. Lin. Teleg. Estr. M. Gr. ao Amazonas 35: 3-171 [14, 25, 26, 32, 80-83] (as Melipona capitata and M. capitata virgilii [sic] partim [except Mexico], key, folk names: "mombucão", "mombuca", "abelha papaterra" - citation, diagnosis: worker, queen, male, geographic records, geographic range [unnumbered table after page 28], nesting sites: hollows of tree, in ground [?] - citation, nest characteristics, honey, figure: plate 6 - figure 17)
Ducke, A. (1925). Die stachellosen Bienen (Melipona) Brasiliens, Nach morphologischen und ethologischen Merkmalen geordnet. Zool. Jahrb. Abt. Syst. Geogr. Biol. Tiere 49: 335-448 [341, 343, 351, 389-391, 448] (as Melipona capitata and M. capitata virgilii [sic] partim: except Mexico, key, synonymy, folk names: "mombucão", "mombuca", "abelha papaterra" - citation, diagnosis: worker, queen, male, geographic records, geographic range, nesting sites: hollows of tree, in ground [?] - citation, nest characteristics, honey, figure [plate 4, figure 15])
Engel, M. S. (2000). A new interpretation of the Oldest fossil bee (Hymenoptera: Apidae). Am. Mus. Novit. 3296: 1-11 [3] (taxonomic character)
Engel, M. S. & Dingemans-Bakels, F. (1980). Nectar and pollen resources for stingless bees (Meliponinae, Hymenoptera) in Surinam (South America). Apidologie 11 (4): 341-350 [346, 348] (flower records: Clusia spec. (Clusiaceae), Humiria spec. (Humiriaceae), Hyptis spec. (Labiatae), Sesamum indicum (Pedaliaceae), Borreria latifolia (Rubiaceae), trophic niche, body size)
Gardner, G. (1846). Travels in the interior of Brazil, principally through the northern provinces, and the gold and diamond districts, during the years of 1836-1841. London: Reeve, Benham and Reeve 562 pp. [328] (? uncertain identity, as "Mumbúco" [*from Schwarz, 1948: 446])
Gronen, D. (1881). Bienen aus Brasilien. Zool. Garten 22: 53-55 [54] (? uncertain identity, as "Mumbuco" [*from Schwarz, 1948: 446])
Heard, T. A. (1999). The role of stingless bees in crop pollination. Annu. Rev. Entomol. 44: 183-206 [197] (flower record: Sesamum indicum (Pedaliaceae), citation)
Holmberg, E. L. (1887). Viaje á Misiones. Bol. Acad. Nac. Cienc. Cordoba 10: 252-288 [258] (? uncertain identity, as Trigona quadripunctata, partim: nest, folk name "mombuca", nesting site: hollow of trees [*from Schwarz, 1948: 423])
Ihering, H. (1903). Biologie der stachellosen Honigbienen Brasiliens. Zool. Jahrb. Abt. Syst. Geogr. Biol. Tiere 19: 179-287 [207] (as Trigona capitata var. virgilii, folk name: "Mombuca", geographic record, nesting site: tree trunk, nest entrance, defense behavior)
Ihering, H. (1903). As abelhas sociais do Brasil e suas denominações tupis. Revista do Instituto Historico e Geográfico de São 8: 376-388 [386] (as Trigona capitata virgilii [*from Schwarz, 1948: 446])
Ihering, H. (1912). Zur Biologie der brasilianischen Meliponiden. Z. Wiss. Insektenbiol. 8(1): 1-5 [1] (as Trigona capitata, brood cells)
Ihering, H. (1912). Zur Biologie der brasilianischen Meliponiden. Z. Wiss. Insektenbiol. 8(2): 43-46 [44-45] (as Trigona capitata, folk name: "mombuca", geographic record, nesting site: cavity in tree, nest characteristics, honey, pollen)
Ihering, H. (1930). Biologia das abelhas melliferas do Brasil. Boletim de Agricultura 31 (5-6): 435-506, 649-714 [468, 709, 713] (as Trigona capitata var. virgilii, folk names: "Mombuca", "Mumbuca", geographic record, nesting site: tree trunk, nest entrance, defense behavior, royal cells, virgin queens)
Ihering, R. (2002). Dicionário dos animais do Brasil. Rio de Janeiro: DIFEL 1-588 + 12 plates pp. [339, 349, 571] (as Trigona capitata, folk names: "mombuca", "mumbuca", diagnosis, defense behavior, nesting site: hollow trees, nest entrance)
Imperatriz-Fonseca, V. L. & Zucchi, R. (1995). Virgin queens in stingless bee (Apidae, Meliponinae) colonies: a review. Apidologie 26: 231-244 [235] (as Cephalotrigona femorata, miniature queens, citation)
Juliani, L. (1967). A descrição do ninho e alguns dados biológicos sobre a abelha Plebeia julianii Moure, 1962 (Hymenoptera, Apoidea). Rev. Bras. Entomol. 12: 31-58 [53] (queen size variation, citation)
Kerr, W. E. (1948). Estudos sobre o gênero Melipona. An. Esc. Sup. Agric. "Luiz de Queiroz" 5 (88): 181-276 + 51 figures [191, 206] (as Trigona capitata, list, royal cell, citation)
Kerr, W. E. (1960). Evolution of communication in bees and its role in speciation. Evolution 14 (3): 386-387 [387] (as Trigona (Cephalotrigona) capitata, communication, scent trail, mandibular gland, citation)
Kerr, W. E. (1969). Some aspects of the evolution of social bees (Apidae). Evol. Biol. 3: 119-175 [145, 166] (as Trigona (Cephalotrigona) capitata, communication, odor marks distance, phylogeny)
Kerr, W. E. (2002). Extinção de espécies: a grande crise biológica do momento e como afeta os meliponínios pp. 4-9 in Garófalo et al. (ed.) V Encontro sobre abelhas: anais. Ribeirão Preto: Faculdade de Filosofia, Ciências e Letras de Ribeirão Preto, Universidade de São Paulo, Departamento de Biologia xxv+355 pp. [7] (geographic record, relative abundance)
Kerr, W. E., Blum, M. & Fales, H. M. (1981). Communication of food source between workers of Trigona (Trigona) spinipes. Rev. Bras. Biol. 41 (3): 619-623 [619] (communication, scent path, citation)
Kerr, W. E., Carvalho, G. A., Silva, A. C. & Assis, M. G. P. (2005). Aspectos pouco mencionados da biodiversidade amazônica. Mensagem Doce 80: 46-60 [46] (as Cephalotrigona femorata, geographic record, honey hunting, local extinction)
Kerr, W. E. & Esch, H. (1965). Comunicação entre as abelhas sociais brasileiras e sua contribuição para o entendimento da sua evolução. Ciência e Cultura (SP) 17 (4): 529-538 [532, 533, 536] (as Trigona (Cephalotrigona) capitata, phylogeny, communication, glands)
Lenko, K. & Papavero, N. (1996). Insetos no folclore. São Paulo: Plêiade, FAPESP 2nd Edn 1-468 pp. [262, 276] (folk names: "abelha-papaterra", "mombucão", citation)
Lima-Verde, L.M., Pacheco-Filho, A.J.S. & Freitas, B.M. (2020). Stingless bee (Apidae, Meliponini) guilds occurring in the immediate edges of forest fragments of the Baturité Massif, State of Ceará, Brazil. An. Acad. Bras. Cienc. (Rio de Janeiro) 92 (2): 1-13 [4] (Distribution)
Lindauer, M. & Kerr, W. E. (1960). Communication between the workers of stingless bees. Bee World 41: 29-41, 65-71 [31, 32, 33, 34, 66, 67] (as Trigona (Cephalotrigona) capitata, behavior, communication, nest population, alerting signal, light signal, scent-marks)
Lutz, F. E. (1924). Some characters of American Meliponidae pp. 202-232 in Lutz, F. E. Apparently non-selective characters and combinations of characters, including a study of ultraviolet in relation to the flower visiting habits of insects. Ann. N. Y. Acad. Sci. 29: 181–283 [205, 207, 209, 216, 220, 221, 222] (? uncertain identity, as Trigona capitata, taxonomic characters, figure)
Lutz, F. E. & Cockerell, T. D. A (1920). Notes on distribution and bibliography of North American bees of the families Apidae, Meliponidae, Bombidae, Euglossidae, and Anthophoridae. Bull. Am. Mus. Nat. Hist. 42: 491-641 [496] (as Trigona capitata and Trigona capitata virgilii, partim [except Costa Rica], geographic records, citation)
Maidl, F. (1934). Die Lebensgewohnheiten und Instinkte der Staatenbildenden Insekten. Vienna: Wagner ix + 823 pp. [578, 663] (as Trigona capitata, Melipona capitata, [*from Schwarz, 1948: 447])
Marianno, J. (1910). Sobre os meios naturaes de defesa das abelhas sem ferrão. Chácaras e Quintais 2 (1): 8-10 [8] (as Trigona capitata [*from Schwarz, 1948: 446])
Marianno, J. (1911). Ensaio sobre as Meliponidas do Brasil.. Rio de Janeiro: edição do autor 1-140 pp. [8, 85-86, 87] (as Trigona capitata, partim: diagnosis [the description of the nest probably refers to Geotrigona mombuca (Smith)]; as Trigona capitata virgilii, diagnosis, geographic records)
Michener, C. D. (1954). Bees of Panamá. Bull. Am. Mus. Nat. Hist. 104 (1): 5-175 [168] (as Trigona (Cephalotrigona) capitata capitata, diagnosis, geographic range, taxonomic notes)
Michener, C. D. (1974). The social behavior of the bees. Cambridge: Belknap Press, Harvard University Press 404+xii pp. [57] (as Trigona capitata, partim, nest population, citation)
Michener, C. D. (1990). Classification of the Apidae (Hymenoptera). Univ. Kansas Sci. Bull. 54 (4): 75-164 [118, 119] (partim, type species, taxonomic note)
Michener, C. D. (1997). Genus-group names of bees and supplemental family-group names. Scientific Papers, Natural History Museum, The Uni 1: 1-81 [13] (genust type species, citation)
Michener, C. D. & Fraser, A. (1978). A comparative anatomical study of mandibular structure in bees. Univ. Kansas Sci. Bull. 51 (14): 463-482 [465, 475] (? uncertain identity, as Trigona capitata, list, morphology, mandible, figure)
Michener, C. D., Winston, M. L. & Jander, R. (1978). Pollen manipulation and related activities and structures in bees of the family Apidae. Univ. Kansas Sci. Bull. 51 (19): 575-601 [578, 581, 589] (as Trigona (Cephalotrigona) capitata, geographic record, flower record: Stylosanthes, pollen foraging behavior)
Monteiro, D. & Ramalho, M. (2010). Abelhas Generalistas (Meliponina) e o Sucesso Reprodutivo de Stryphnodendron pulcherrimum (Fabales: Mimosaceae) com Florada em Massa na Mata Atlântica, BA. Neotropical Entomology 39 (4): 519-526 [522] (Distribution)
Moure, J. S. (1944). Abejas del Perú. Bol. Mus.Hist. Nat. "Javier Prado" 8 (28, 29): 67-75 [71] (list)
Moure, J. S., P. Nogueira-Neto & W. E. Kerr (1958). Evolutionary problems among Meliponinae (Hymenoptera, Apoidea). Proc. Tenth. Intern. Congr. Ent. 2: 481-493 [483] (pollen pot size)
Nates Parra, G. (1983). Abejas de Colombia: I. Lista preliminar de algunas especies de abejas sin aguijón (Hymenoptera: Apidae: Meliponinae). Revista de Biologia Tropical 31 (1): 155-158 [156] (as Trigona (Cephalotrigona) capitata, partim: except Paime, folk names: "currunchos", "guare negra", geographic records)
Nates Parra, G. & Cepeda, O. I. (1983). Comportamiento defensivo en algunas especies de meliponinos colombianos (Hymenoptera: Meliponinae). Bol. Depto. Biol. Univ. Nac. Colombia 1 (5): 65-82 [69, 73] (? uncertain identity, as Trigona (Cephalotrigona) capitata, defense behavior)
Nieh, J. C. (2004). Recruitment communication in stingless bees (Hymenoptera, Apidae, Meliponini). Apidologie 35: 159-182 [168] (partim: page 168, behavior, sound production, citation)
Nieh, J. C., Contrera, F. A. L., Yoon, R. R., Barreto, L. S. & Imperatriz-Fonseca, V. L. (2004). Polarized short odor-trail recruitment communication by a stingless bee, Trigona spinipes. Behav. Ecol. Sociobiol. 56: 435-448 [444, 445] (as Trigona capitata, behavior, communication, odor marks, citation)
Nieh, J. C. & Roubik, D. W. (1995). A stingless bee (Melipona panamica) indicates food location without using a scent trail. Behav. Ecol. Sociobiol. 37: 63-70 [64] (behavior, communication, scent trail, citation)
Nogueira-Neto, P. (1950). Notas bionomicas sobre Meliponíneos (Hymenoptera, Apoidea). IV. Colônias mistas e questões relacionadas. Rev. Entomol. 8 (1-2): 305-367 [306, 318, 345, 362, 365] (as Trigona (Cephalotrigona) capitata, geographic record, behavior, mixed colony)
Nogueira-Neto, P. (1970). A criação de abelhas indígenas sem ferrão (Meliponinae). São Paulo: Tecnapis 2nd Edn 1-365 pp. [30,32,43,44, 53,57,88-89,126,127, 171,176,198, 206,251-252,] (269, 283, 297, 299, 323, 332; synonymy, folk names: "mombucão", "abelha papaterra", "mombuca", "papaterra", nest entrance, waste deposit, citation, geographic range - partim: South America, nest characteristics, nest population, defense behavior, honey, rearing, beekeeping, colony transfer, parasite: Pseudohypocera spp. (Phoridae), artificial hive, ink foraging, queen size, inquiline: Scotocryptus (Liodidae, sic = Leiodidae))
Nogueira-Neto, P. (1990). Uma nova colméia para meliponineos (Hymenoptera, Apidae, Meliponinae). Publ. Tecnapis Ecol. Etol. 2: 1-10 [3, 9] (folk name: "mombucão", beekeeping, rearing)
Nogueira-Neto, P. (1991). Aperfeiçoando uma colméia para meliponineos (Hymenoptera, Apidae, Meliponinae). Publ. Tecnapis Ecol. Etol. 4: 1-15 [3] (folk name: "mombucão", rearing)
Nogueira-Neto, P. (1993). Novas técnicas para criar meliponíneos (Hymenoptera, Apidae, Meliponinae). Publ. Tecnapis Ecol. Etol. 5: 1-16 [4, 6] (folk name: "mombucão", rearing, parasite: Phoridae, artificial hive)
Nogueira-Neto, P. (1997). Vida e criação de abelhas indígenas sem ferrão. São Paulo: Editora Nogueirapis 1-446 pp. [51, 58, 89, 150, 173, 338, 374, 376-377] (folk name: "mombucão", nest entrance, waste deposit, flight range - citation, artificial hive size, rearing, parasite: Pseudohypocera, Phoridae, inquilines: Scotocryptus, Scotocryptodes, Liodidae)
Nogueira-Neto, P. (2000). Uma conversa sobre fragmentos florestais, pequenas populações e abelhas indígenas pp. 27-34 in Bitondi, M. M. G. & Hartfelder, K. et al. (ed.) IV Encontro sobre abelhas: Anais. Ribeirão Preto: Faculdade de Filosofia, Ciências e Letras de Ribeirão Preto, Departamento de Biologia, USP xxix+363 pp. [33] (habitat, relative abundance, geographic record, local extinction)
Oliveira, F. F. (2002). The mesotibial spur in stingless bees: a new character for the systematics of Meliponini (Hymenoptera: Apidae). J. Kansas Entomol. Soc. 75(3): 194-202 [198, 199] (mesotibial spur, figures)
Papavero, N. (1999). The bicentennial of publication of Vicente Coelho de Seabra da Silva Telles' Memoir on Brazilian bees and wasps. Contrib. Avulsas sobre Hist. Nat. Bras., Sér.Hist.Hist. Nat. 4: 1-6 [2, 4] (? uncertain identity, as "Mumbúca", body size, nesting site: in trees, combs, wax, honey, citation)
Parra, G. (1984). Censo parcial de las abejas sin aguijon (Apidae-Meliponinae) del Occidente Colombiano. Cespedesia 13 (49-50): 277-290 [281] (? uncertain identity, as Trigona (Cephalotrigona) esp. #2, geographic record, plant record: Hevea)
Peckolt, T. (1893). Ueber brasilianische Bienen. Natur 42: 579-581 [580] (as Melipona mombuca, folk name: "Mombuco")
Peckolt, T. (1894). Ueber brasilianische Bienen. Natur 43: 87-91, 223-225, 233-234 [90] (as Melipona Mombuca [sic], folk names: "Mumbuca", "Bombuca", diagnosis)
Pedro, S. R. M. (1996). Lista preliminar das espécies de abelhas (Hymenoptera, Apoidea) que ocorrem na região de Ribeirão Preto e Cajuru, SP pp. 248-258 in Garófalo, C. A., Soares, A. E. E., Paulino-Simões, Z. L. & Camillo, E. (ed.) Anais do II Encontro Sobre Abelhas Vol. 2. Ribeirão Preto: Universidade de São Paulo, Faculdade de Filosofia, Ciências e Letras de Ribeirão Preto xxii+351 pp. [249] (list)
Pedro, S. R. M. & Camargo, J. M. F. (1999). Apoidea apiformes pp. 193-211 in Brandão, C. R. F. & E. M. Cancello (ed.) Biodiversidade do Estado de São Paulo. Invertebrados Terrestres Vol. 5. São Paulo: Fapesp [201] (list)
Perty, J. A. M. (1833). De insectorum in America meridionali habitantium vitae genere, moribus ac distributione geographica observationes nonnullae pp. 25-29 in Spix, J. B. & Martius, C. F. P. (ed.) Delectus animalium articulatorum, quae in itinere per Brasiliam annis 1817 et 1820. Munich: . . pp. [28] (? uncertain identity, as "Mumbucú" [*from Schwarz, 1948: 446])
Pires, V.C., Silveira, F.A., Sujii, E.R., Torezani, K.R.S., Rodrigues, W.A., Albuquerque, F.A., Rodrigues, S.M.M., Salomão, A.N. & Pires, C.S.S. (2014). Importance of bee pollination for cotton production in conventional and organic farms in Brazil. J. Pollinat. Ecol. 13 (16): 151-160 [154] (Distribution)
Ramalho, M., Imperatriz-Fonseca, V. L. & Kleinert-Giovannini, A. (1991). Ecologia nutricional de abelhas sociais pp. 225-252 in Panizzi, A. R. & Parra, J. R. P. (ed.) Ecologia nutricional de insetos e suas implicações no manejo de pragas. São Paulo: Editora Manole Ltda. / CNPq 359 pp. [231] (trophic niche, body size, citation)
Rebêlo, J. M. M., Rêgo, M. M. C. & Albuquerque, P. M. C. (2003). Abelhas (Hymenoptera, Apoidea) da região setentrional do Estado do Maranhão, Brasil pp. 265-278 in Melo, G. A. R. & Alves-dos-Santos, I. (ed.) Apoidea Neotropica: Homenagem aos 90 anos de Jesus Santiago Moure. Criciúma: Editora UNESC 320 pp. [269, 272] (geographic record, habitat)
Reyne, A. (1962). Angelloze bijen (Meliponidae) voorkomende in Suriname. Entomol. Ber. 22 (2): 30–37 [35] (as Trigona (Cephalotrigona) capitata capitata, geographic records, citation)
Rocha, M. P., Pompolo, S. G. & Campos, L. A. O. (2003). Citogenética da tribo Meliponini (Hymenoptera, Apidae) pp. 311-320 in Melo, G. A. R. & Alves-dos-Santos, I. (ed.) Apoidea Neotropica: Homenagem aos 90 anos de Jesus Santiago Moure. Criciúma: Editora UNESC 320 pp. [312, 314, 315, 316] (geographic record, cytogenetics, chromosomes number: 2n=34, karyotype, figure)
Roubik, D. W. & Aluja, M. (1983). Flight ranges of Melipona and Trigona in tropical forest. J. Kansas Entomol. Soc. 56 (2): 217-222 [222] (as Trigona capitata, partim, pheromone trails - citation)
Schwartz Filho, D. & Laroca, S. (1999). A comunidade de abelhas silvestres (Hymenoptera, Apoidea) da Ilha das Cobras (Paraná, Brasil): aspectos ecológicos e biogeográficos. Acta Biol. Paranaense (Curitiba) 28 (1,2,3,4): 19-108 [68, 78, 79] (geographic record, nest population - citation, relative abundance)
Schwarz, H. F. (1932). The genus Melipona the type genus of the Meliponidae or stingless bees. Bull. Am. Mus. Nat. Hist. 63 (4): 231-460 [244, 247, 253, 258, 260] (as Trigona capitata capitata, queen cells, nest characteristics - citation, phylogeny, taxonomic characters, queen body size)
Schwarz, H. F. (1940). Additional species and records of stingless bees (Meliponidae) from British Guiana. Am. Mus. Novit. 1078: 1-12 [1, 10, 11-12] (as Trigona (Cephalotrigona) capitata capitata, figures: worker, male, queen, taxonomic notes, geographic record, synonymy)
Schwarz, H. F. (1948). Stingless bees (Meliponidae) of the Western Hemisphere. Bull. Am. Mus. Nat. Hist. 90: xvii+546 [4,19,25,27, 62, 114, 116, 124, 126,134, 142,168, 172,423,437] (438, 440, 442, 444, 445, 446-453, 454-459, 461, 489; as Trigona (Cephalotrigona) capitata capitata, partim [except Mexico, Honduras], royal cells, nest characteristics, citation, nest aggregation, hamuli, folk names: "mumbuco", "mombuca" , "mombucão, "papaterra", "eiruzú", "eirusú", "negrito", honey, wax - citation, nesting site: hollow of trees, key, synonymy, diagnosis, description: worker, queen, male, taxonomy, behavior, flower records: Waltheria viscosissima, Stylosanthes angustifolia - citation, geographic range, geographic records, figures: worker, male)
Schwarz, H. F. (1949). The stingless bees (Meliponidae) of Mexico. An. Inst. Biol. Mex. 20 (1,2): 357-370 [363, 369] (? uncertain identity, as Trigona (Cephalotrigona) capitata, list, geographic record [probably error], key)
Seabra, V. C. (1799). Memoria em que se dá noticia de diversas espécies de abelhas, que dão mel, proprias do Brasil, e desconhecidas na Europa. Memórias da Academia Real das Ciências de Lisboa 2: 99-104 [100, 102] (? uncertain identity, as "mumbúca", body size, nesting site: in trees, combs, wax, honey)
Serrão, J. E. (2001). A comparative study of the proventricular structure in corbiculate apinae [sic] (Hymenoptera, Apidae). Micron. 32: 379-385 [380, 381] (geographic record, morphology, proventriculus, figure)
Silveira, F. A., G. A. R. Melo & E. A. B. Almeida (2002). Abelhas Brasileiras: Sistemática e Identificação. Belo Horizonte: F. A. Silveira 253 pp. [87] (list, geographic range)
Siqueira, E.N.L., Bartelli, B.F., Nascimento, A.R.T. & Nogueira-Ferreira, F.H. (2012). Diversity and Nesting Substrates of Stingless Bees (Hymenoptera, Meliponina) in a Forest Remnant. Psyche (Camb.) 370895 (9): 1-9 [5] (Distribution)
Smith-Pardo, A. H. (2003). A preliminary account of the bees of Colombia (Hymenoptera: Apoidea): present knowledge and future directions. J. Kansas Entomol. Soc. 76 (2): 335-341 [338] (? uncertain identity, list)
Souza, B. A., Carvalho, C. A. L., Sodré, G. S. & Marchini, L. C. (2004). Caractertísticas físico-químicas de amostras de mel de Melipona asilvai (Hymenoptera: Apidae). Ciência Rural 34 (5): 1623-1624 [1623] (honey, physicochemical properties, citation)
Strand, E. (1910). Beiträge zur Kenntnis der Hymenopterenfauna von Paraguay. Zool. Jahrb. Abt. Syst. Geogr. Biol. Tiere 29: 455-562 [558] (as Trigona capitata, geographic records)
Vergara, C. B., Villa, A. L. & Nates-Parra, G. (1986). Nidificación de meliponinos (Hymenoptera: Apidae) de la región central de Colombia. Revista de Biologia Tropical 34(2): 181-184 [183] (partim: Medina, geographic record, nesting site: cavities in trees, nest characteristics)
Viana, B. F. & Alves-dos-Santos, I. (2002). Bee diversity of the coastal sand dunes of Brazil pp. 135-153 in Kevan, P. G. & Imperatriz-Fonseca, V. L. (ed.) Pollinating bees: the conservation link between agriculture and nature. Brasília: Ministry of environment 313 pp. [147] (geographic record, habitat)
Villa, A. & Vergara, C. (1982). Contribución al estudio de los hábitos de nidificación de algunas especies de abejas nativas sin aguijón (Hymenóptera, Apidae). Scientia 1 (2): 147-163 [150, 156, 158] (partim: Medina, geographic record, nesting site: tree cavities, nest characteristics, altitudinal range)
Wille, A. & C. D. Michener (1973). The nest architecture of stingless bees with special reference to those of Costa Rica. Rev. Biol. Trop. 21 (Suplemento 1): 1-278 [13, 23, 46, 57, 69] (as Trigona (Cephalotrigona) capitata capitata, synonymy, nesting sites: in ground [?], tree cavities, nest characteristics, citation)
Wilms, W., Imperatriz-Fonseca, V. L. & Engels, W. (1996). Resource partitioning between highly eusocial bees and possible impact of the introduced africanized honey bee on native stingless bees in the Brazilian Atlantic Rainforest. Stud. Neotrop. Fauna & Environm. 31: 137-151 [140] (relative abundance)
Wilms, W., Wendel, L., Zillikens, A., Blochtein, B. & Engels, W. (1997). Bees and other insects recorded on flowering trees in a subtropical Araucaria forest in Southern Brazil. Stud. Neotrop. Fauna & Environm. 32: 220-226 [224] (habitat, geographic range)
Zotarelli, H.G.S., Evans, D.M., Bego, L.R. & Sofia, S.H. (2014). A Comparison of Social Bee-Plant Networks between Two Urban Areas. Neotropical Entomology 43: 399-408 [Supplementar material] (Distribution)

How to cite this page
J. M. F. Camargo, S. R. M. Pedro & G. A. R. Melo, 2023. Meliponini Lepeletier, 1836. In Moure, J. S., Urban, D. & Melo, G. A. R. (Orgs). Catalogue of Bees (Hymenoptera, Apoidea) in the Neotropical Region - online version. Available at https://www.moure.cria.org.br/catalogue. Accessed Oct/18/2024

Online since: 23 Jul 2008
Last update : 17 Jul 2023

APIDAE ›› Apinae ›› Meliponini ›› Cephalotrigona